کارگاه عملی تدوین سناریو

سناریوپردازی دارای تاریخچه ای غنی و بسیط است. از زمانیکه انسان تلاش کرد تا بر اساس امکان‌های آینده تصمیم امروز خود را بگیرد. در آن زمان که آینده قابل پیش‌بینی‌تر بود و عدم قطعیت‌های عمیق کمتر در آن نقش داشتند، امکان‌های شناسایی شده شانس بیشتری برای وقوع داشتند. سناریوها توانایی ایجاد وحدت و یگانگی برای روش‌ها و دستاوردهای آینده‌پژوهی را دارند. سناریوها، برای روش‌های تحقیق آینده وحدتی روش‌شناختی به ارمغان می‌آورند؛ صرف نظر از اینکه سناریوها چگونه آفریده شده باشند، کامل و پربار باشند یا ناقص و ناکارآمد، واقعی باشند یا خیال‌پردازانه، و به موضوعی ویژه بپردازند یا رویکردی جهان‌شمول داشته باشند، این ویژگی در تمام آن‌ها دیده می‌شود.

سناریو؛ یعنی داستانی درباره آینده که معمولاً شامل داستان‌هایی درباره گذشته و حال نیز می‌شود. سناریو، اغلب، داستانی است درباره گزینه‌های بدیل ممکن برای آینده؛ گزینه‌هایی که احتمال وقوع آن‌ها در شرایط گوناگون، متفاوت خواهد بود. افزون بر این، سناریوها معمولاً به اهداف و ارزش‌ها نیز می‌پردازند؛ آینده­های بدیل در قالب سناریوها بررسی می‌شوند تا مطلوب یا نامطلوب بودن آن‌ها، آشکار گردد. اغلب، توصیفی از گزینه‌‌های ممکن و در دسترس برای اقدام بشری و نیز پیامدهای پیش­بینی شده آن‌ها در سناریو گنجانده می‌شود. فراتر از آن، چه‌بسا برخی سناریوها، آشکار یا پنهان، پیشنهادهایی نیز درباره این گزینه‌‌ها داشته باشند؛ اینکه برگزیدن کدام اقدام‌ها برای اجرا در زمان حال، مطلوب‌ترین جهان آینده را به دنبال خواهد داشت. سناریو گاه، تنها تصویری شگفت‌انگیز ـ خواه بسیار مطلوب، خواه کاملاً ناخوشایند ـ از آینده است؛ تصویری بسیار روشن و برانگیزاننده که انسان‌ها را به تلاش برای تحقق خود فرامی‌خواند یا منظره‌ای هولناک که آن‌‌ها را برای پیش‌گیری از وقوع خود، سخت به تکاپو می‌اندازد. در حقیقت، چه‌بسا تدوینی که ظرافت، پیچیدگی و قدرت بیشتر سناریوهای الهام‌بخش را به شکلی شایسته در خود جای دهد، اساساً امکان­پذیر نباشد. البته خوشبختانه، نمونه­های بسیاری از سناریوهای کلاسیک، بی­بدیل و تأثیرگذار وجود دارند مانند تصویر توماس مور از آرمان‌شهر و تصویر کارل مارکس از جامعه کمونیستی آینده.