اشاره

نتیجه‌ی کار خیر جیمی کارتر هنوز باقی است. روز 19 فروردین 1359 او طی دستوری رسمی، قطع روابط سیاسی و بازرگانی ایالات متحد امریکا با جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرد. این دستور پنج ماه پس از پس از تصرف سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام و به گروگان گرفته شدن کارمندان و دیپلمات‌ها صادر شده بود. بنیانگذار جمهوری اسلامی، آن روزها این قطع رابطه را تنها کار خیر جیمی کارتر دانست. آزادی گروگان‌ها، 444 روز طول کشید اما روابط ایران و امریکا، چهار دهه است که قطع شده و دو کشور همچون دشمن با یکدیگر برخورد می‌کنند. ایران، بزرگترین مشکل نظم جهانی مورد نظر امریکا در خاورمیانه است. می‌گویند نرمال نیست. جمهوری اسلامی نیز ایالات متحد را شیطان بزرگ می‎داند و در مقابل سلطه‌اش در منطقه، محور مقاومت را همراه کشورهای دیگر شیعه پدید آورده است.
پیامد این دشمنی متقابل، برای امریکا از نظر اقتصادی چندان مهم نیست چرا که ایران یک دویستم اقتصاد جهان است و امریکا حدود یک چهارم آن اما برای ایران مهم است. بهو‌یژه تا زمانی که دادوستدگران ایران، مانند روسیه و چین و پس از برجام، اروپا، و البته تعدادی از اقتصادهای نه چندان بزرگ، برای منافع به نسبت ناچیز در مقابل دادوستدشان با امریکا، در کنار ایران هستند و به محض احساس خطر در مورد کاهش دادوستد با امریکا، از کنار ایران پراکنده می‌شوند. در جهان امروز نیز هیچ کشوری به تنهایی توانایی ندارد توسعه یابد و پیشرفت کند. به همین دلیل است که جدای بحثهای سیاسی و ایدئولوژیک، مبارزه با امریکا بدون داشتن جایگاه اقتصادی قابل توجه و کالاها و خدماتی جایگزینناپذیر در جهان، به همان مسیری میانجامد که تا امروز هم انجامیده است: در بهترین حالت، حفظ حدود 5 تا 6 هزار دلار سرانهی تولید ناخالص یعنی در حد و حدود همان 40 سال پیش، در حالی که کشورهای همسطح ایران به رشدی چندین برابری در این زمینه دست یافته‌اند. بنابراین، حل این مشکل به رفاه و زندگی مردم ربط دارد اما ربط آن بهسادگی بهبود یافتن و یا بدتر شدن سطح رفاه نیست. بستگی دارد به این که مشکل این جدال در آینده به‌درستی حل شود یا به شکلی نادرست.

پیش نیاز این مطلب: تعریف شهود

در آزمون‌های بزرگ، ما معمولا تصمیم‌های سودمندی نگرفته‌ایم. جنگ تحمیلی را پس از فرصت‌های مناسب، در شرایطی به پایان بردیم که در سال آخر، بیش از هفت سال گذشته زیان داشتیم. در توافق هسته‌ای، حضورهای مستشاری نظامی در بیرون کشور، همکاری‌های چندجانبه با کشورهای همسایه و دیگران، معمولا این رویه تکرار شده است که حتی اگر خوب بذر می‌پاشیم، خوب نگهداری نمی‌کنیم و به‌ویژه سودی از برداشت محصول نمی‌بریم. در این مورد که به هر حال، بذر خوبی هم نپاشیدهایم چرا که هیچ کشور دیگری بیش از یک سال، دیپلمات‌های کشوری دیگر را به گروگان نگرفته است. از سوی دیگر، در نابخردانه‌ترین اقدامات یا خطاهای بزرگ مانند تجهیز شیمیایی دشمنانمان یا ساقط کردن هواپیمای مسافربرمان توسط کشورهای دیگر، چنان که باید و شاید، دست بالا نیافتیم. به هر روی، بزرگترین ابرقدرت و اقتصاد جهان، مشکلات متعددی برای ایران پدید می‌آورد و حمایتها و راه‌حلهای جایگزین، در عمل چندان جدی نیستند پس زیان اساسی متوجه آیندهی کسب‌وکارهای ایرانی است.
به این ترتیب، پرسش از روابط ایران و امریکا برای زندگی روزمره، رفاه مردم و آیندهی کسبوکارها مهم است. کارشناسان طیف‌های مختلف سیاسی در ایران و امریکا، آینده‌ی این روابط را از گذشته‌ی آن بهتر ارزیابی نکرده‌اند. اندیشکده‌هایی مانند رند و آتلانتیک، در گزارشهای خود به کرات آوردهاند که تا جمهوری اسلامی ایران دولتی عادی نشود، رابطه با آن ممکن نیست. در صفحات پیشِرو، نتیجهی نظرسنجی فرانامه را در این زمینه مرور می‌کنیم.