تاریخچه آینده‌پژوهی 4

توضیحات

مقدمه

در این مطلب قصد داریم تاریخچه آینده‌پژوهی را به طور مختصر بررسی کنیم.  شاید بتوان با کمی ارفاق و اغماض تاریخچه آینده‌پژوهی را به گذشته‌ی بسیار دور نسبت داد. پیش از آغاز مطلب باید نکته‌ای را خاطر نشان کرد. در حوزه بررسی سیر تاریخی این مفهوم، آینده‌پژوهی را معادل مطالعات آینده در نظر گرفته‌ایم. بدین معنا که هر کوششی که در آن نشانه‌ای از کندوکاو در آینده نمایان باشد، جزء آینده‌پژوهی بر خواهیم شمرد.

ریشه تفکر درباره آینده را شاید بتوان به خیلی قبل‌ترها گره زد، جایی که انسان‌های اولیه آثاری را از خود برجا می‌گذاشتند. آن‌ها خواسته یا ناخواسته حامل پیام‌هایی برای آیندگان خود بودند. خیال‌پردازی ذهنی توانایی خارق العاده‌ای است که بشر از ابتدا حیات خود تا پایان عمر در اختیار دارد. عمق و دامنه این خیال‌پردازی‌ها در همه افراد یا  در تمامی برهه‌های زمانی زندگی بشر یکسان نبوده و نخواهد بود. اما همین خیال‌پردازی درباره آینده می‌توان مبدا تفکرات بعدی باشد. خیال‌پردازی‌ها می‌تواند شامل چیزهای پیش پا افتاده (در زمان حاضر) مثل سرمنشا یک پدیده طبیعی مثل رعد و برق یا می‌تواند جابجایی انسان در زمان باشد.

خبر داشتن از آینده همواره برای بشر جذاب و چالش برانگیز بوده است. به زمان پادشاهان گذشته که برگردیم می‎‌بینیم که این وظیفه خطیر را ساحران و پیش‌گویان دربار پادشاه بر عهده داشتند. نقل است خسروپرویز پادشاه ساسانی به تعداد روزهای سال پیشگو در دربار خود داشته و حرف‌های آن‌ها در تصمیمات وی اثرگذار بوده است.

از پیش‌گویی و غیب‌گویی که گذر کنیم. ریشه تفکرات آینده‌پژوهی را باید در کتاب “جمهوری” افلاطون دانست. افلاطون در این کتاب جامعه‌ای را به تصویر می‌کشد که در آن هیچ نشانه‌ای از بی‌عدالتی در جامعه نیست. به عقده بسیاری، این کتاب الگو و نقطه آغازی بر انتشار کتاب‌هایی در حوزه آینده‌پژوهی است. بسیاری با تقلید از افلاطون خیال‌پردازی‌های خود درباره آینده منظم‌تر نموده و به رشته تحریر درآوردند. در سال 1516 میلادی کتاب “آرمانشهر” (اتوپیا) را توماس مور با الهام از نوشته‌های افلاطون و ارسطو تالیف کرد. مور در این کتاب خیال‌پردازی خود درباره شهری که هیچ بی عدالتی در آن وجود ندارد، به تصویر کشیده است.

• بررسی سیر تاریخی کتاب‌های چاپ شده در حوزه آینده‌پژوهی
• کاربرد غیب‌گویی چیست؟