Project Description
زنان توانمند، انرژی تجدیدپذیر و محیط‌زیست
گزارش برابری نیروبخش- سازمان ملل
اشاره
سازمان ملل گزارشی به نام برابری نیروبخش منتشر کرده است . این گزارش نکاتی دارد که ممکن است در اندیشیدن به آینده، ایده‌های جالبی به خوانندگان بدهد. از این رو در اینجا شرح مختصر از آن را مرور می‌کنیم. این گزارش، دسترسی به انرژی و نیاز به تقویت اقتصاد زندگی فقرا به‌ویژه زنان فقیر آسیایی را بررسی می‌کند. از نظر این گزارش، امروز وضعیت بحرانی‌تر از هر زمان دیگری است. دولت‌ها برای مقابله با بحران‌های اقتصادی و انسانی مانند کووید19، توانمندسازی، حفظ محیط زیست، برابری و بسیاری دیگر از وظایف خود را به بهانه‌ی بحرانی‌بودن شرایط فراموش کرده‌اند و دقیقا در این شرایط است که باید به اموری مانند کارآفرینی زنان در انرژی‌های تجدیدپذیر توجه کرد. اموری که فرصتی منحصر به فرد برای دستیابی به توسعه‌ی فراگیر، انعطاف پذیر و پایدار را همزمان با بهبود وضعیت محیط زیست فراهم می‌کنند.
قدرت دادن به برابری، چگونه؟
سازمان ملل اهداف گزارش خود را در چند بند به ترتیب زیر خلاصه کرده است:
1. دسترسی جهانی به خدمات انرژی مقرون به صرفه، قابل اعتماد، پایدار و مدرن تا سال 2030 برای دستیابی به مواردی همچون برابری جنسیتی، بهداشت، کاهش فقر، پایداری آب و هوایی و حفاظت از محیط زیست ضروری و همچون پیش‌نیاز به‌شمار می‌آید. از سوی دیگر، گسترش برابری از جمله و پیشاپیش دیگر برابری‌ها، برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان نیز برای دستیابی به هدف دسترسی عمومی به انرژی برای همه‌ی مردم جهان اساسی است.
2. در کشورهایی با اقتصاد سنتی، زنان بیشترین مسئولیت کارهای خانه مانند جمع‌آوری آب و هیزم، نظافت و شستشو را بر عهده دارند. 60 تا 80 درصد کار خانگی بدون حقوق را در سطح جهان را زنان برعهده دارند. در عین حال، زنان به‌عنوان کارگران و کارآفرینان غیررسمی درآمد کمتری دارند. آنان پس‌انداز کمتری دارند و مشاغل ناامن بیشتری دارند. از زمان جهان‌گیر شدن کووید19، با توسعه‌ی روش‌های فاصله‌گذاری اجتماعی (فیزیکی)، تعطیلی مدارس و تحصیل در منزل، افزایش نیازهای مراقبت از کودکان و افراد مسن و بیمار و همچنین پخت و پز بیشتر در خانه، مراقبت‌های بدون حقوق در خانه‌ها نیز افزایش یافت.
3. بخش انرژی در حال تجربه‌ی دگرگونی بنیادی به سوی دستیابی به سیستم انرژی تجدیدپذیر و بی‌کربن است. در حرکت به جلو، رسیدن به تجدیدپذیرهای غیرمتمرکز برای دسترسی به انرژی پایدار، نقشی محوری دارند و دستیابی به اهداف جهانی انرژی را در پی خواهند داشت.
4. سیستمهای تجدیدپذیری که در تمام مناطق پراکنده یعنی توزیع‌شده و نه متمرکز هستند ، روزنه‌های خوبی برای گشایش اقتصادی هستند و فرست‌های جدید برای فقرا ایجاد می‌کنند و در باز کردن کسب‌وکارهای انعطاف‌پذیر برای جوامع مناسب هستند. همزمان، به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای هم کمک می‌کنند. بسیاری از نابرابری‌های اقتصادی به دلیل تمرکز سیستمهای تولید انرژی، دسترسی مرکزنشینان و دور ماندن دیگران از آن‌ها هستند. همچنین دستیابی به برق برای آبیاری، تجهیزات پردازش یا سیستمهای هشدار سریع، مزایای قابل توجهی را برای افزایش مقاومت کشاورزان، از جمله زنان به همراه دارد. از پمپ‌های خورشیدی برای تأمین آب برای آبیاری، اطمینان از بازده محصول و امنیت غذایی زنان کشاورز استفاده می‌توان کرد. خشک‌کن‌های خورشیدی، آسیابهای میکروهیدرولیکی ، آسیابهای خورشیدی و سیستمهای تبرید خورشیدی برای کمک به کشاورزی، ذخیره‌سازی بیشتر و بهتر محصول و توسعه‌ی ارزش افزوده‌ی محصولات به کار می‌آیند در حالی که کار و زمان صرف شده برای مثال توسط زنان در کارهای دیگر کاهش می‌یابد.
5. از آنجا که فناوری‌های نامتمرکز تجدیدپذیر به طور فزایندهای به گزینه مقرون به صرفه‌ی انرژی برای افراد فقیر تبدیل می‌شوند، زنان کارآفرین، پتانسیل زیادی برای ایجاد شبکه‌های توزیع و خدمات مختلف در مناطق روستایی می‌یابند و همین مورد به کاهش هزینهی جذب مشتری و افزایش دسترسی به انرژی کمک می‌کند.
6. زنان با استفاده از شبکه‌های اجتماعی خود، می‌توانند به شکلی یکتا و ویژه با نقاط توزیع نهایی در ارتباط باشند یعنی هر محصولی را به مصرف‌کننده‌ی نهایی برسانند. بنابراین، جلب توجه آنان، مسیر خوبی برای توسعه‌ی خدمات انرژی است. با درک این موضوع، چندین بازیگر ، از جمله سازمان های مردم‌نهاد، سازمان‌های بخش خصوصی و اهداکنندگان ، به استفاده از توانمندی زنان به عنوان کارآفرین بخش انرژی مشتاق هستند. آنان در فروش فناوری‌های تولید انرژی تجدیدپذیر، به ویژه در جوامع روستایی، سرمایه گذاری می‌کنند.
7. این رویکرد علاوه بر کمک به رفع شکاف‌های دسترسی به انرژی برای افراد محروم، باعث ایجاد رهبری زنان و گسترش فرصت‌های اقتصادی برای آن‌ها می‌شود. در نتیجه به غلبه بر فقر، کاهش نابرابری‌ها، به چالش کشیدن هنجارهای ریشه‌دار برتری مردان و ترویج پایداری محیط زیست کمک می‌کند.
8. رویکرد کارآفرینی انرژی زنان در حال رشد است اما هنوز در مقیاسی وسیع چنان مورد توجه قرار نگرفته است که بتواند تفاوت قابل توجهی در شکاف جنسیتی دسترسی به انرژی ایجاد کند. همزمان با یادگیری و تثبیت کوشش مستمر در چندین جبهه از جمله سیاست‌گذاری، ظرفیت‌سازی، دسترسی به فناوری، ایجاد تسهیلات مالی و گسترش بازارها به اقدامی هماهنگ نیاز است که سازمان ملل برای ایجاد آن در کشورهای مختلف و در کل جهان می‌کوشد.
9. پروژه‌ی توانمدسازی زنان در تولید انرژی تجدیدپذیر برای مقاوم‌سازی جوامع در برابر شرایط آب و هوایی یکی از پروژه‌های ابتکاری برای توجه همزمان به محیط زیست، توانمندسازی زنان و برابری است. این پروژه اقدام‌های سیاستی (سیاست‌های انرژی همراه با توجه به تقویت برابری جنسیتی، برنامه‌های عملیاتی منطقه‌ای و رویکرد مطالعاتی) را با پروژه‌های آزمایشی عملی (ایجاد ظرفیت و دسترسی به ابزارهای مالی) و اشتراک دانش به صورت محلی، ملی و منطقه‌ای ترکیب کرده است.
فشرده‌ی آماری
در زمینه‌ی انرژی‌های پاک (مثل برق تجدیدپذیر) و نسبتا پاک (مانند برق نیروگاهی) معطوف به امور خانگی مرتبط با زنان، بد نیست نگاهی به آمارهای موجود داشته باشیم:
• تا سال 2000 تنها 80 درصد از آسیایی‌ها به انرژی برق دسترسی داشتند که این دسترسی در سال 2017 به 92 درصد رسیده است.
• تنها 60 درصد مردم جهان امروز به انرژی پاک و نسبتا پاک برای مصارف پخت‌وپز دسترسی دارند.
• در جهان امروز هنوز حدود 800 میلیون نفر بدون دسترسی به انرژی الکتریکی زندگی می‌کنند.
• در جهان امروز هنوز 2.3 میلیارد نفر از انرژی برق برای پخت‌وپز استفاده نمی‌کنند. 26 درصد این جمعیت در جنوب آسیا هستند.
• هنوز 13 درصد جمعیت جهان امروز، مردمانی هستند که برای انرژی گرمایشی و به‌ویژه پخت‌وپز در منازل خود از چوب استفاده می‌کنند و به دنبال چوب به عنوان سوخت هستند. 85 درصد این جمعیت را زنان تشکیل می‌دهند.
• در کشورهای در حال توسعه بین 140 تا 170 میلیون کسب‌وکار کوچک و متوسط در حوزه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر وجود دارد.
• در حال حاضر، 32 درصد مشاغل تمام وقت در حوزه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر در اختیار زنان است اما 45 درصد مشاغل مدیریتی این حوزه را زنان دارند. بنابراین از نگاه تبعیض مثبت، این وضعیت مطلوب به شما می‌آید.
• در سال 2022 تحمین زده می‌شود که می‌توان 1.5 میلیون شغل تمام‌وقت برای زنان در تولید انرژی تجدیدپذیر ایجاد کرد.
پروژه‌ی توانمندسازی سازمان ملل
پروژه‌ی توانمندسازی سازمان ملل چه می‌کند؟ چهار رکن اساسی در این پروژه وجود دارد:
1. سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی ایجاد کسب‌وکارهای تولید پراکنده‌ی تجدیدپذیر
2. توسعه‌ی خدمات کسب‌وکار در زمینه‌ی دانش و ظرفیت‌سازی در بازار برای این حوزه
3. ایجاد دسترسی به وام‌های مناسب ایجاد این کسب‌وکارها
4. ایجاد ارتباط میان بازارهای مرتبط با این موضوع
همچنین، استراتژی‌های تشویق زنان برای ایجاد کسب‌وکار یا فعالیت در کسب‌وکارهای انرژی‌های تجدیدپذیر به صورت جدول 1 بوده است.
 |
تا وقتی که کشورها در وضع بحرانی هستند مثلا بیماری همه‌گیر کووید19 هنوز تمام نشده است، دولت‌ها و مردم به طور کلی اولویت‌ها، نیازها و شناخت نقاط آسیبپذیر را تنها در جهت رفع چنین بحران‌هایی می‌بینند. برای نمونه، امروز دولت‌ها و رهبران علاوه بر مهار همه‌گیری و کاهش پیامدهای فوری اقتصادی‌اجتماعی آن، در حال آماده شدن برای مقابله با بحران اقتصادی و انسانی بی‌سابقه و طولانی مدتی هستند که همه‌گیری با خود به همراه آورده است. با این حال، همین اکنون که بسته‌های کوتاه‌مدت و فوری محرک اقتصادی برای ایجاد رشد در حال طراحی هستند، زمان آماده سازی دولت‌ها و کل سازمان‌ها برای بازسازی و تغییر شکل اقتصاد و بازگرداندن پیشرفت و شکوفایی نوین و پایدار به جامعه است.
نتایج پروژه‌ی توانمندسازی
برای دسترسی جهانی به انرژی، فناوری‌های تولید انرژی‌های تجدیدپذیر را می‌توان راه‌حلی مقرون به صرفه و مقیاسپذیر دانست. ثابت شده است که راه‌حل‌های انرژی‌های تجدیدپذیر اکثرا انعطاف‌پذیر، قابل اعتماد و سازگار با نیازهای محلی انرژی هستند و اغلب نشان‌دهنده‌ی راه‌حل‌هایی نسبتا هوشمندانه‌تر و قابل توسعه به صورت شبکه‌ای هستند. بحران‌های جهانی مانند بیماری‌های همه‌گیر، تأثیرات اجتماعی و اقتصادی شدیدی دارند که زندگی افراد را با پیامدهایی از جمله پرداخت هزینه و استفاده از انرژی به‌ویژه برق و گزینه‌هایی مانند آن تهدید می‌کنند و آشپزی پاک را برای فقرا و افراد آسیبپذیر از همیشه دشوارتر می‌کنند. اما بیشترین نیازها در خانواده است و فشارها در خانواده بیش از همه بر دوش زنان است. زنان در معرض بدترین خطر بیماری همه‌گیر قرار دارند.
آسیا در حال حاضر محل زندگی تعداد زیادی از افراد بدون برق و بدون سوخت برای پخت‌وپز پاک است. در تجارب پروژه دیده شد که چگونه زنان مشتاقانه به توسعه‌ی تولید انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر کمک می‌کنند. امروز وقت آن است سرمایه‌گذاری در دسترسی به انرژی را افزایش دهیم و با بسترسازی توسعه‌ی کسب‌وکارهای تولید و توزیع انزژی‌های تجدیدپذیر، گامی به جلو برداریم. وقتی بودجه‌های ملی به سایر اولویت‌ها متمرکز می‌شوند سازمان ملل، سازمان‌های خصوصی و دیگران باید در این زمینه فعال شوند.
در آیندهی نزدیک و دور، دسترسی به انرژی از زمان‌های پیش‌تر مهمتر خواهد شد و انرژی (به‌ویژه برق) برای امکان برقراری ارتباط، برقراری ارتباط بین مردم، تأمین نیرو در سیستمهای مراقبت‌های بهداشتی، تأمین آب و فاضلاب بهداشتی، نورپردازی فضاها و به حداقل رساندن خطرات حیاتی، خشونت، آزار جنسی و غیره بسیار مهمتر می‌شود. بنابراین توسعه‌ی انرژی با تمرکز بر انرژی پاک، ضروری است.
دستیابی به انرژی پاک و مقرون به صرفه همچنین باعث افزایش انعطاف‌پذیری جوامع می‌شود، به عنوان مثال با تأمین امنیت غذایی با تأمین انرژی در کشاورزی، آبیاری و فرآوری و ذخیره‌سازی مواد غذایی. برای آیندهی قابل پیش‌بینی، راه‌حل‌های انرژی تجدیدپذیر مورد نیاز خواهند بود. بنابراین حمایت از توسعه‌ی بازارهای پایدار و فراگیر ضروری است. باید اطمینان حاصل شود که افراد کم درآمد به فناوری‌های مقرون به صرفه، قابل اعتماد و اقتصادی مناسب دسترسی دارند.
تجربه نشان داده است که با قرار دادن زنان در مرکز مداخلات دسترسی به انرژی می‌توان نتایج توسعه‌ای پایدارتر، شتابان‌تر و عمیق‌تر ایجاد کرد و ارتقای انرژی‌های تجدیدپذیر از طریق کارآفرینی زنان، مزایای مشترک متعددی فراهم می‌آورد. برنامه‌های بهبود اقتصادی پس از کووید19 باید شامل دسترسی عادلانه به خدمات پایدار برای زنان و مردان به عنوان حق اساسی در توسعه‌ی جوامع باشد. پیشرفت در دستیابی به انرژی ضروری است و حمایت از زنان کارآفرین برای تحویل انرژی پاک به جوامع اکنون بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است.
مترجم: صادق پیوسته؛ مدرس دانشگاه و پژوهشگر
ماهنامه پیشران (آینده‌پژوهی کسب‌وکار)/آبان‌ماه 99
دیدگاه خود را بنویسید