آینده‌ی نظام‌های سلامت

اشاره

چالش‌های نظام سلامت در جهان امروز با چالش‌هایی 20 سال آینده متفاوت است. تغییرات جمعیت‌شناختی و پیشرفت‌های فناورانه و توسعه‌ی جوامع بشری عوامل اصلی موثر بر این دورنما خواهند بود . به منظور ترسیم شمای کلی از وضعیت نظام سلامت در آینده، اندیشکده‌ی رند در سال 2017 بررسی ویژه‌ای در نظام سلامت انگلستان انجام داد. این مطالعه روی 300 سازمان مرتبط با موضوع سلامت انجام شد. این سازمان‌ها شامل موسسات دولتی، خصوصی، غیرانتفاعی و دیگر مؤسسات مرتبط با نظام ارایه‌ی خدمات بهداشتی و درمانی در انگلستان بودند. در اینجا، نگاهی کوتاه خواهیم داشت به نتایج این مطالعه.

سالخوردگی

یافته‌های این مطالعه نشان داد که روند افزایش میانگین سن جمعیت همچون دهه‌های اخیر ادامه خواهد یافت اما نکته‌ی قابل توجه این که جمعیت سالخورده‌ گرچه طولانی تر زندگی می‌کند لزوما وضعیت سلامت بهتری نخواهند داشت و به‌طور کلی کیفیت زندگی سالخوردگان در آینده محل نگرانی و مناقشه خواد بود. به این ترتیب، تمرکز جدی در مورد بیمه‌های جامع زندگی و گستردن آن‌ها در سطح اقشار مختلف ضروری می‌نماید.

نابرابری

مسأله‌ی مهم دیگر، افزایش نابرابری های بهداشتی است. اثرات نابربرابری‌ها در عرصه‌های مختلف همچون دسترسی به خدمات، کیفیت خدمات، رضایتمندی از خدمات و سرانجام و به طور کلی در سطح سلامت عمومی خود را نشان خواهند داد. چاره‌ی اصلی، کاهش نابرابری‌ها و فراهم آوردن کف رفاه برای همگان است اما به هر حال در سطح نظام سلامت و با مفروض گرفتن تداوم یا تشدید نابرابری‌های فعلی، باید در مورد بهداشت و درمان اقشار طبقات پایین از همین امروز بیشتر نگران بود و چاره‌ای اندیشید.

سبک زندگی

یافته‌ی مهم دیگر در مورد نقش سبک زندگی بر وضعیت سلامت جامعه می باشد به طوری که سبک ناسالم زندگی اثراتش را به‌صورت روز افزون در سلامت جامعه نشان خواهد داد و الگوی پراکندگی جغرافیایی بیماری‌ها در جهان را تغییر خواهد داد. بار بیماری‌ها نیز دستخوش تغییر خواهد شد که افزایش بار بیماری‌ها درحوزه‌ی سلامت روان، به خصوص برای کودکان و افراد مسن از آن جمله است. برخلاف پیش‌بینی‌های چند دهه اخیر که به کاهش اهمیت شیوع بیماری‌های واگیردار را در برابر افزایش اهمیت بیماری‌های غیر واگیر اشاره داشتند، باید از هم‌اکنون به فکر روش‌های نو در پیشگیری از واگیر بیماری‌ها بود. خطرات تغییر الگوهای بیماری‌های عفونی و تنفسی نیز در آینده جدی‌تر می‌‌شود. بخشی از این مشکل به دلیل مقاومت ضدمیکروبی ناشی از مصرف بی‌رویه‌ی آنتی‌بیوتیک‌ها و بخش دیگر مشکل، برآمده از آلودگی هوا است. بنابراین، به دل‌مشغولی‌های سیاست‌گذاران نظام سلامت در آینده، باید بحث کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و روش‌های محدودسازی صنایع آلاینده را باید افزود.

آمادگی برای آینده

نظام ارائه‌ی خدمات بهداشتی و درمانی در آینده برای رویارویی با چالش های ذکر شده باید آماده باشد و این آمادگی از طریق ایجاد تغییرات در الگوی ارائه‌ی مراقبت‌ها ایجاد خواهد شد. این نظام به صورت روزافزونی پیچیده‌تر خواهد شد و از ارائه‌ی خدمات فوق‌تخصصی تک‌رشته‌ای به سمت خدمات چندرشته‌ای خواهد رفت تا بتواند پاسخگوی مسایل و مشکلات مرتبط با جمعیت سالخورده، بیماران روانی و مدیریت شناسایی الگوی پیچیده‌‌ترشده‌ی بیماری‌ها باشد.

پیش از این پیش‌بینی می شد که گسترش استفاده از فناوری (مانند کاربرد هوش مصنوعی¹ و برنامه‌های دیجیتال) عامل ارتقای خودمراقبتی در بیماران خواهد بود اما یافته‌های پژوهش رند نشان داد که نگرانی‌هایی در خصوص دسترسی متفاوت به این فناوری‌ها در میان گروه ها مختلف جمعیتی وجود دارد و افزایش کاربرد فناوری در بسیاری از موارد تشدیدکننده‌ی نابرابری در نظام سلامت بوده است. پزشکان به تجیهزات عادت می‌کنند و بسیاری از تشخیص‌های معمول منوط به استفاده از تجهیزات دیجیتال مهندسی پزشکی مانند عکس‌برداری‌های ویژه خواهد بود. هم دسترسی به این تجهیزات پراکندگی عادلانه‌ای ندارد و هم بار مالی بیشتری برای بیمار ایجاد می‌کند.

شخصی شدن درمان: نه چندان شتابان!

بر اساس نتایج بررسی‌های پیشین، پیشرفت علم ژنتیک و سایر جنبه‌های فردی علم پزشکی مسبب اختصاصی‌شدن خدمات سلامت بر اساس نیازهای هر فرد و دریافت خدمات اختصاصی بر اساس این نیازها دانسته می‌شد و عامل تحول در خدمات پیشگیری، تشخیصی و درمانی به شمار می‌آمد. با این حال، در این بررسی پاسخ‌دهندگان در مورد تاثیر رویکردهای فردی‌شدن خدمات در نظام سلامت خوشبین نبودند و اجرای آن را به دلایل مختلف در نظام پزشکی ملی انگلستان در آینده‌ی نزدیک غیرمحتمل ارزیابی کردند.

کلان‌داده‌ها

وجود حجم انبوهی از داده‌ها در همه‌ی شئون زندگی بشر امروز تاثیر روزافزونی داشته است. حوزه‌ی سلامت نیز از این امر مستثنی نیست. تولید داده‌های انبوه و دسترسی به این داده‌ها توسط صاحب‌نظران به عنوان یکی از عوامل مهم تحول در بهداشت و درمان پیش بینی شده است زیرا دسترسی محققان و پزشکان به مجموعه کلان‌داده‌ها² در مورد جمعیت و همچنین مجموعه داده‌های مربوط به ارائه‌ی خدمات سلامت، رویکردهای پیشگیری، تشخیص و درمان را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

“توهم سلامت”

ماهنامه پیشران شماره مردادماه 98

تحقیق و توسعه

یافته ها نشان داده‌اند زمینه‌های اصلی که در آینده تحقیقات بیشتری در مورد آن‌ها انجام خواهد شد شامل مواردی مانند مدیریت و شناخت بیماری‌های چندوجهی³، توجه به عوامل اجتماعی نابرابری‌های سلامت؛ درک علل و اثرات بیماری‌های روانی و پاسخ به تهدیدهای همه‌گیرشدن بیماری‌های عفونی مقاوم به درمان خواهد بود. برای تامین منابع مالی این پژوهش ها نیز دغدغه‌هایی وجود خواهد داشت. اولویت های کلیدی برای تامین‌کنندگان منابع مالی این تحقیقات شامل مواردی است همچون: پاسخگوتر نمودن نظام تحقیقات سلامت، لزوم انجام مطالعات در حوزه‌ی اخلاق برای درک چشم‌انداز در حال تغییر تحقیقات در حوزه‌ی سلامت، ایجاد سازکارهای جدید و تسهیل سازوکارهای موجود ترجمان دانش در این حوزه، تسهیل استفاده از روش‌های بهینه و جدیدترین فناوری‌ها در طراحی و اجرای تحقیقات بهداشتی و درمانی و همچنین اطمینان از ادامه‌ی روند توانمندسازی بیماران و مشارکت عمومی در تحقیقات بهداشتی و درمانی.

نویسنده: حامد رحیم‌پور لنگرودی؛ دانشجوی دکتری مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
ماهنامه پیشران (آینده‌پژوهی کسب‌وکار)/‌مردادماه 98

پی‌نوشت؛

Artificial Intelligence ا[1]
Big Data ا[2]
Multimorbidity ا[3]

منابع؛

Corbett, Jennie, Camilla d’Angelo, Lorenzo Gangitano, and Jon Freeman, Future of Health: Findings from a survey of stakeholders on the future of health and healthcare in England. The Department of Health, 2017.

https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR2147.html.