Project Description
بازار پیش‌بینی
اشاره
این مقاله عمدتا عمدتا برپایه‌ی فصل 26 مطالعه‌ی ملنیوم با پشتیبانی سازمان ملل در مورد روش‌های آینده‌پژوهی1 بیان شده است. در برخی موارد، با استفاده از مقالات دیگر2 مطالبی به افزوده شده است و مطالبی نیز از متن کاسته شده است تا با عبور از جزئیات، فشرده‌تر شود.
بازاری برای دادوستد پیش‌بینی
بازار پیشگویی با واژگان متفاوتی ارتباط دارد مانند اطلاعات بازار و ایده‌های آینده. در عمل، بازارهایی پدید می‌آید که اعضای آن‌ها قراردادهایی در مورد آینده با هم دارند و سود دادوستد در این بازار وابسته به اتفاقات آینده است. معروف‌ترین بازارهای پیش‌بینی مربوط به پیشگویی بازارهای انتخاباتی است که توسط دانشگاه آیُوا3 انجام شده است. این روش همچنین به صورت‌های متفاوتی از جمله پیش‌بینی در مواردی همچون فروش فیلم‌ها، فروش شرکت‌ها، موفقیت محصولات جدید، شاخص‌های اقتصادی و حتی سقوط رژیم‌ها و دیکتاتورهایی همچون صدام به‌کار رفته است.
اکثر تعریف‌ها از بازار پیش‌بینی برپایه‌ی باور به درستی پیش‌فرض‌های مربوط به بازار هستند. در بازار پیش‌بینی، ارزش اقتصادی4 تولیدشده، همان پیش‌بینی در مورد رویدادهای آینده است. کاربرد چنین روشی در زمانی است که نمی‌توان با علم به ترکیبی از نظرسنجی‌ها، روندها و یا سایر اطلاعات موجود به بهبود پیش‌بینی‌ها پرداخت؛ در اینجاست که بازار پیش‌بینی، به بهبود پیش‌بینی ما کمک می‌کند. البته نمی‌توان انتظار داشت بازارهای پیش‌بینی کارایی کامل داشته باشند ولی تعدد موفقیت‌ها یعنی پیش‌بینی‌های درست به‌ویژه در مورد انتخابات و موفقیت شرکت‌ها و برندها، جذابیت قابل توجهی برای به کار بردن این روش پدید آورده است. متخصصان حرفه‌ای اعتقاد دارند که پدیده‌ی بازار به‌خودی‌خود مانند یک فرد، یک سری انتظارات دارد. این انتظارات در مجموع و در طول زمان، از انتظارات تک‌تک افراد درست‌تر است و قابلیت خودویرایشی دارد. بازار پیش‌بینی به دلیل دادوستدهای موجود، بسیار منعطف و بازاندیشانه است یعنی پیش‌فرض‌های موجود را بازنگری می‌کند و انتظارات خود را با توجه به دگرگونی‌های عوامل مختلف بهبود می‌بخشد.
روش کار بازار
بازار پیش‌بینی را می‌توان نوعی شرط‌بندی در مورد عدم‌قطعیت‌های دانست. شرط‌بندی در این جدول زیر می‌توان سه نوع کلی قرارداد شرط‌بندی را دید و تابع انتظار و تابعی که از تعمیم آن نوع قرارداد پدید می‌آید.
| نوع قرارداد | جزئیات | مثال | تابع انتظار بازار | تعمیم |
| انتخاب میان گزینه‌ی دوگانه | هزینه‌ی قرارداد الف تومان است و کسی که به درستی پیشامد ب را بتواند پیش‌بینی کند، ج تومان می‌برد |
شرط بستن بر اسب برنده‌ی مسابقه یا نامزد ریاست جمهوری برنده‌ی انتخابات یا هر مسابقه‌ی دیگر با یک برنده
|
به زبان احتمالات
P(x) P(ب) احتمال رخ دادن پیشامد ب |
تعریف کردن پیشامدهای متعدد الف، ب، ج، د و… یک تابع توزیع احتمال را به ما خواهد داد F(x) |
| آینده‌های بر اساس شاخص | در این قرارداد، در مجموع الف تومان پرداخت می‌شود و الف برابر است با ضرب عددی توافقی در هر درصد پیش‌بینی درست |
برای هر درصد از آرای داده‌شده به رئیس‌جمهور منتخب یک میلیون تومان به برنده می‌رسد
|
E(x)
میانگین خروجی‌ها یا پیش‌بینی x )مثلا خروجی ممکن است پیش‌بینی درصد رأی رئیس جمهور توسط نفر اول: (x1 |
در این قرارداد، گشتاور ویژه‌ی مقادیر پیش‌بینی‌شده پرداخت می‌شود اگر هر پیش‌بینی g(x)
باشد، گشتاور ویژه‌ی آن خواهد شد: E[g(x)] |
| شرط‌بندی گسترده | هزینه‌ی قرارداد مثلا الف تومان است و ب تومان پرداخت می‌شود اگر
د < ج و در غیر این صورت پولی پرداخت نمی‌شود. شرط‌بندی بر اساس عدد د است. |
ب تومان پرداخته می‌شود اگر و فقط اگر فلان نامزد انتخابات بتواند حداقل د درصد رأی بیاورد وگرنه پولی پرداخته نمی‌شود
|
میانه‌ی خروجی پیش‌بینی یا ج‌ها | اگر پیشامد
د < ج رخ دهد، باید r تومان در مجموع به هر چند نفر (q) که درست پیش‌بینی کرده‌اند، داده شود پس تابع چندک چنین خواهد شد: Fr-q (ج) |
موفقیت بازار
این که تا چه حد بازارهای پیش‌بینی موفق هستند را با بررسی پاسخ به پرسش‌های زیر می‌توان دریافت:
- چگونه دادوستدگران ناآگاه را جذب کنیم؟
برخلاف روش دلفی که نیاز به نظرات متخصصان دارد، بازار پیشگویی نیاز به طیف وسیعی از دادوستدگران دارد چرا که فقط دادوستدگران منطقی شکل‌دهنده‌ی بازار نیستند. پیش از ایجاد بازار پیش‌بینی باید به این اندیشید که چگونه می‌توان مشارکت افراد عادی و نامتخصص در مورد پرسش‌ها را جلب نمود.
- چگونه سود و توان معامله را محاسبه کنیم؟
یک مسأله‌ی کلیدی در طراحی بازارهای پیش‌بینی این است که تقریباً غیرممکن است بتوانیم تمامی سودهای یک قرارداد را برشماریم. بنابراین، گرچه می‌توان تخمینی از توابع بازار داشت، چنان که در جدول گفته شد، از محاسبه‌ی سود و توان کلی بازار باید چشم پوشید. به هر حال، برای تخمین زدن این سود باید به شکل موردی و خلاقانه عمل کرد چرا که دادوستدگران بدون چشم‌انداز سود، وارد بازار نمی‌شوند.
- چگونه تقلب را محدود کنیم؟
محدود کردن تقلب و کنترل تضاد منافع بسیار مهم است. اگر بازار پیش‌بینی طراحی می‌کنیم باید پیشاپیش برای روش‌های تقلب که متنوع و وابسته به موضوع و شرایط زمینه‌ای آن هستند هم فکری بکنیم.
- آیا بازارها بر اساس احتمالات، درجه‌بندی شده‌اند؟
ارزیابی حوادث با احتمالات کم نیز از چالش‌های بازارهای پیش‌بینی است که اگر هم بتوان آن‌ها را طبقه‌بندی نمود، چندان به کار جلب نظر دادوستدگران نمی‌آید چرا که افراد معمولاً در درک احتمالات و مسایل ریاضی و آمار ضعیف هستند. بنابراین باید احتمالات بازار را به زبان ساده‌تری بیان نمود.
- چگونه روابط همبستگی را از روابط علت‌ومعلولی جدا کنیم؟
روابط علت‌ومعلولی، تأثیر علی یعنی علت بودن الف برای ب را نشان می‌دهند اما روابط همبستگی بیان می‌کنند که الف و ب با یکدیگر تغییر می‌کنند و نمی‌گویند کدام علت است و کدام معلول. اشتباه در این روابط و دیدن تغییر ب با تغییر الف و علت پنداشتن الف برای ب، پایه‌ی بسیاری از پیش‌بینی‌های نادرست و خیالی است. مردم معمولا در روابط همبستگی، نوعی رابطه‌ی علی خیالی می‌سازند و از علل اصلی غافل می‌شوند. مثلا این که دولت تصمیم‌های اشتباه می‌گیرد را علت این که کالاها و خدمات گران شده‌اند می‌پندارند در حالی که هر دوی این‌ها معلول فرار سرمایه است. با خروج ارز از کشور و کاهش ارز، قیمت ارز نسبت به تومان افزایش می‌یابد و با توجه به وارداتی بودن کشور، کالاها گران می‌شوند و دولت نیز مقابل چنین وضعیتی مستأصل است و تصمیم‌های متعدد برای کنترل وضعیت می‌گیرد که بسیاری از آن‌ها اشتباه هستند. یعنی افزایش تصمیم‌های اشتباه دولت و گرانی محصولات، همبستگی دارند اما علت یکدیگر نیستند.
بنابراین، اشتباه گرفتن روابط علی و همبستگی یکی از چالش‌های بازارهای پیشگویی است و باید بتوان به‌گونه‌ای مشخص و جداگانه این دو را نشان داد. همچنین، هر گه دادوستدگران بتوانند این روابط را بهتر تشخیص دهند، انتظار کلی بازار از آینده دقیق‌تر خواهد شد.
همچنین، با ترکیب بازار پیش‌بینی با سایر روش‌ها می‌توان آن را تقویت نمود و برعکس. روش بازار پیش‌بینی را می‌توان در روش دلفی به کار برد. در این مورد، برای شرکت‌کنندگان مبلغی تعیین شود که به‌صورت محدود بتوانند روی گزینه‌های مختلف شرط‌بندی نمایند و برنده شوند. در کشورهایی که قوانین منع شرط‌بندی وجود دارد، از پول مجازی استفاده می‌شود. با این حال، پول واقعی انگیزه‌ی قوی‌تری به دادوستدگران می‌دهد.
نقاط قوت بازار
- همچنین، بازار پیش‌بینی در ارزیابی و تحلیل سناریوها کاربرد دارد. می‌توان از مخاطبان پرسش‌هایی در مورد سناریوها پرسید به‌طوری که آنان بتوانند روی رخ دادن سناریوها شرط‌بندی کنند. این حالت، هم کار را جذاب‌تر می‌کند و هم ژرف‌اندیشی را در شرکت‌کنندگان افزایش می‌دهد.
- مطالعات آینده‌پژوهی در علوم انسانی معمولا تصویری ایستا از آینده نشان می‌دهند زیرا مطالعه برپایه‌ی فرض‌ها و نتایجی، پایان می‌یابد. در مطالعات آینده با روش‌هایی مانند سناریوپردازی، این تا حدی رفع می‌شود اما بازار پیش‌بینی امکان پویایی خاصی را اضافه می‌کند. به این ترتیب که اطلاعات با اطلاعات کنونی شرط‌هایی بسته می‌شود و با رسیدن اطلاعات جدید، می‌توان شرط‌هایی تازه بست. پویایی این بازار مانند هر بازار دیگری، به ریسک، پیش رفتن و دیدن علایم ضعیف و قوی و از همه مهم‌تر، امکان تغییر ادراک بازیگران از آینده و تغییر پیش‌بینی‌های آنان و یادگیری مستمر پیش‌بینی است. دقیقا مانند افراد بازاری که شم بازاری خود را نه‌تنها با دانش و تخصص که بیشتر با پیگیری بازار و بازی در آن افزایش داده‌اند.
- بازار پیش‌بینی یکی از ابزار پیش‌بینی است. برگ و همکاران5 (Berg et al., 2001) شواهدی را از بازار پیش‌بینی انتخابات در آیوا تبین کرده‌اند که در آن، با دقت بسیار خوبی، نتیجه‌ی انتخابات حدس زده شده است. شیوه‌ی کار بسیار ساده و برپایه‌ی محاسبه‌ی میانگین همه‌ی پیش‌بینی‌ها به عنوان انتظار بازار بوده است.
- بازار پیش‌بینی، تا حد زیادی خودگردان است یعنی اگر راه‌اندازی شود یا به هر ترتیبی شکل بگیرد، سازمان خود را توسعه خواهد داد و پس از مدتی با سازمان‌های مرتبط نیز پیوند خواهد خورد و افزون بر این‌ها، افراد برون‌ایستاده‌ی زیادی را جذب خود خواهد نمود. از این نظر، هزینه‌ی تداوم آن بسیار کم است و مانند مطالعات دیگر لازم نیست به شکل متناوب برای آن سرمایه‌گذاری نمود.
نقاط ضعف بازار
- بعید بودن پیش‌بینی حوادث با احتمال رخداد کم6 نیز از نقاط ضعف بارز بازارهای پیش‌بینی است. با توجه به شواهد روان‌شناختی و اقتصادی، مردم می‌خواهند گزینه‌های مختلف را به هر ترتیب کاهش دهند و به قطعیت یا احتمال وقوعی نسبی در میان حالت‌های مختلف برسند. به همین دلیل، مواردی که کمتر احتمال دارد رخ دهند را به سرعت کنار می‌گذارند. در نتیجه، بازار پیش‌بینی برای حدس زدن شگفتی‌سازها، حالت‌های کمتر محتمل، دیدبانی علایم ضعیف و مانند این‌ها ناکارآمد است.
- تجارت بر پایه‌ی ترجیحات، دیگر خطای رفتاری شایع در بازار پیش‌بینی است. تمایل افراد به معامله بر اساس ترجیحات فردی، بسیار بالاتر است از ارزیابی احتمالات واقعی. برای مثال، هر شخصی تمایل دارد در بازی‌های ورزشی روی پیروزی تیم ملی کشور خودش شرط‌بندی کند حتی اگر شواهد از شکست تیم کشورش نشان داشته باشد.
- حباب های احتکار دیگر محدودیت بازار پیشگویی است. افزایش قیمت‌ها گاهی بر اساس حباب‌های احتکار است به این صورت غیرمنطقی که قیمت‌های افزایش‌یافته، با هجوم مردم به دلیل انتظار تورم فزاینده، واقعا فزاینده می‌شوند. از نظر روان‌شناختی این مشکل از همرنگی با جماعت پدید می‌آید.
- بازار پیش‌بینی مثل هر بازار دیگری، امکان تبانی و ایجاد انحصار را افزایش می‌دهد. بازیگران مختلف با هم دست به یکی می‌کنند تا هدفی را پیش ببرند و شرایط واقعی را از بین می‌برند.
- پرسش‌ها در بازار پیش‌بینی بسیار مهم و حساس هستند. جذابیت و سوگیرانه بودن آن‌ها بر توان بازار تأثیر می‌گذارد. برای کاهش این نقطه ضعف، باید پرسش‌ها را خیلی فردی نمود مثلا به جای «آیا ترامپ موفق می‌شود کره‌ی شمالی را خلع سلاح کند؟» می‌پرسیم: اگر شما 1000 دلار داشته باشید چه قدر احتمال دارد آن را در مورد خلع سلاح کره‌ی شمالی در دوره‌ی ترامپ شرط ببندید؟
 |
- یکی از مطالعات آتانازوف و همکاران (Atanasov et al., 2016) به مقایسه‌ی روش بازار پیش‌بینی و نظرسنجی پیش‌بینی اشاره دارد. او سرانجام به این نتیجه می‌رسد که در با تعداد بالای افراد و فراهم آوردن امکان: مشارکت گفت‌وگویی مؤثر، باخبر شدن از تفاوت پیش‌بینی خود با میانگین جامعه و ترکیب نظرسنجی پیش‌بینی و فنون جمع‌سپاری، می‌توان به نتایجی دقیق‌تر از بازار پیش‌بینی رسید. در واقع، می‌توان نظرسنجی با موضوع پیش‌بینی آینده را بهبود بخشید اما نقاط ضعف بازار پیش‌بینی، جدی‌تر هستند. این مطالعه با انعکاس نمودارهای متعدد از روند خودویرایشی پاسخ‌ها در هر دو روش، بهبود چشمگیر پیش‌بینی‌ها در نظرسنجی با اصلاحات آموخته‌شده از پروژه‌ی داوریِ نیک7 را گزارش می‌کند. این مقاله در واقع، گزارش تحقیقی با 2400 مشارکت‌کننده است و می‌گوید علت آن که در مطالعات مقایسه‌ای، تاکنون معمولا تفاوت چشمگیری میان این دو روش گزارش نشده است، کمبود آزمودنی‌ها و فضای آزمایشگاهی بوده است.
نویسنده: صادق پیوسته؛ مدرس دانشگاه و پژوهشگر
ماهنامه پیشران (آینده‌پژوهی کسب‌وکار)/شهریورماه 98
پی‌نوشت؛
Wolfers & Zitzewitz, 2009ا[1]
Atanasov et al, 2009 & 2015ا[2]
(University of Iowa (Berg, Forsythe, Nelson and Rietz, 2001ا[3]
economic valueا[4]
(Berg, Forsythe, Nelson and Reitz (2001ا[5]
Predicting Small Probability Eventsا[6]
Good Judjmentا[7]
دیدگاه خود را بنویسید