آینده با کرونا

سناریوهای محتمل در حوزه سلامت

اشاره

پیدایش جهان‌گیری¹ کرونا در کوتاه‌مدت و میان‌مدت، زندگی همه‌ی انسان‌ها را تحت تاثیر قرار داده است. آینده، مبهم و غیرقابل پیش‌بینی قطعی است اما چیزی که قابل پیش‌بینی است، ماندگاری بسیاری از پیامدهای این همه‌گیری² برای مدت طولانی در جوامع انسانی است. کرونا باعث می‌شود زندگی ما به این زودی‌ها به حالت قبل برنگردد. در مورد تاثیر این همه‌گیری³ شاید اغراق نباشد که بگوییم در سده‌ی اخیر در مواردی مانند انتظار مردم از علم و وضعیت برخی علوم مانند ویروس‌شناسی و اپیدمیولوژی، به قبل و بعد از کرونا تقسیم شده است. تاثیر این بحران کل کشورها و جوامع انسانی را در نوردیده است.

سناریوهای طغیان کووید19

مرور اخبار چند ماه اخیر در جهان نشان می‌دهد تمام کشورها حتی کشورهای توسعه یافته و با درآمد بالا برای مقابله با همه‌گیری کووید ۱۹ آمادگی نداشتند. با چشم‌انداز موجود از بین رفتن این ویروس در کوتاه‌مدت غیرممکن به نظر می‌رسد. بنابراین تمام تلاش‌ها باید بر روی کنترل آن متمرکز گردد به این معنی که خود را برای طغیان‌های⁴ آینده‌ی این بیماری آماده کنیم. پیش‌بینی تغییر در شرایط پاندمی کاری بسیار مشکل اما حیاتی است به این علت که باید بدانیم شرایط موجود چه وقت به پایان می‌رسد. بر اساس برآورد کارشناسان و متخصصان این حوزه این وضعیت در حدود یک‌سال و نیم تا دو سال آینده ادامه خواهد داشت. برای این که بتوانیم برای رویارویی با پیش‌آمدهای آینده خود را آماده کنیم نیاز است حداقل، سناریوهای محتمل را بررسی نماییم. با بررسی نظر کارشناسان نظام‌های بهداشت و درمان، می‌توان سناریوهای مطرح شده برای حالتی که واکسن مؤثری تولید نشود را در سه دسته جای داد. این سه دسته سناریو شامل موارد زیر است:
* در سناریوهای دسته‌ی اول، ما تعداد زیادی طغیان‌های کوچک در جوامع انسانی مختلف طی ماه‌های آینده خواهیم داشت. محل این طغیان‌ها به عوامل مختلفی مانند میزان استفاده از ابزارهای کنترلی، فرهنگ جامعه ، تاب‌آوری نظام‌های سلامت و موارد دیگر در کشورهای مختلف بستگی خواهد داشت.
* دردسته‌ی دوم سناریوها، ما پس از کنترل موج اول بیماری یک طغیان بسیار بزرگ دوم خواهیم داشت که به اندازه‌ی طغیان اول ادامه خواهد داشت. این شرایط دقیقا مانند سناریویی است که برای آنفولانزای اسپانیایی در سال ۱۹۱۸ رخ داد. در این همه‌گیری، بیماری با موجی متوسط از ابتلا به بیماری در سال ۱۹۱۸ شروع شد و ناگهان تبدیل به انفجار در تعداد بیماران در سپتامبر همان سال شد و سپس طغیان ثانویه تا اوایل ۱۹۱۹ بحران این بیماری را به درازا کشاند.
* در گروه سوم سناریوها، ما طغیان‌های بزرگ و متعدد و بدون وقفه خواهیم داشت. یعنی شرایط حال حاضر جهان با همین وضعیت تا انتهای سال ۲۰۲۲ ادامه خواهد داشت.
اگر برای این بیماری واکسن تولید شود، این سناریوها ممکن است محقق نشوند اما اگر این واکسن در دسترس جوامع انسانی قرار نگیرد، ما با یکی از این سناریوها روبه‌رو خواهیم شد. در صورت رخ دادن هر کدام از این سناریوها، برآورد می‌شود تا حدود نصف جمعیت جهان به این بیماری مبتلا شوند. میزان ابتلا در حال حاضر چیزی بیش از 5 درصد است.

توسعه‌ی سناریوها

بدترین سناریوها، دسته‌ی دوم هستند چون در بسیاری از کشورها به‌ویژه کشورهایی با درآمد پایین‌تر یا در حد متوسط جهانی، نظام‌های سلامت در حال حاضر هم در رویارویی با این بیماری ناتوانند و اگر طغیان دوم بزرگی داشته باشیم، این وضعیت شکننده به از هم پاشیدگی می‌رسد و این نظام‌ها از ارائه‌ی خدمت باز خواهند ماند. پس، مهم‌ترین عامل نقش‌آفرین در سناریوهای دسته‌ی دوم، وضعیت نظام‌های سلامت کشورها است و پیشبینی می شود جز در نظام‌های رفاهی در کشورهای با درآمد بالا، در صورت رخ دادن این وضعیت، شاهد هرج و مرجی فراگیر خواهیم بود و تعداد مرگ‌ها افزایش چشمگیری خواهد یافت. وقوع این سناریو به معنای بازگشت شرایط سفت و سخت کنترل‌های اجتماعی همانند روزهای اول بروز این همه‌گیری در کلیه‌ی کشورها خواهد بود که تأثیر ویرانگری بر کسب‌وکارها دارد.
در سناریوهای گروه اول و سوم هم شرایط ساده نخواهد بود به این دلیل که خانواده‌ی کروناویروس‌ها می‌توانند خودشان را به خوبی با شرایط جوامع انسانی تطابق دهند. این ویروس با این قابلیت سازگاری بالا می‌تواند به ویروس‌هایی جدید که بدن ما برای مواجه با آن‌ها ایمنی ندارد تبدیل گردد مانند بروز بیماری هایی از قبیل سارس و مرس که در زمان خود نوپدید بودند. اگراین اتفاق بیفتد تمام تلاش‌ها برای تولید واکسن بی‌نتیجه خواهد ماند.

“آینده با کرونا“

ماهنامه پیشران شماره تیرماه 99

عوامل متعدد دیگری هم هستند که در کاهش یا افزایش میزان گسترش این ویروس نقش ایفا خواهند نمود. یکی از این عوامل، نقش گرما و رطوبت در انتقال این ویروس است. بر اساس آمار جهانی، میزان شیوع و مرگ و میر در برخی جوامع آفریقایی، آسیایی و آمریکای لاتین بدون وجود امکانات کافی و برنامه‌ی مدون برای مقابله با این بیماری ، نسبت به سایر نقاط کمتر بوده است. پژوهشگران حوزه‌ی پزشکی ، علت این موضوع را به این واقعیت که گرما و رطوبت بالا می تواند ویروس‌های روی سطوح را از بین ببرند مرتبط می دانند. طبق برآوردها و تخمین‌های متخصصان همه‌گیرشناسی⁵، این عامل ممکن است میزان انتقال بیماری را در حدود 20 درصد کاهش دهد. باید در نظر داشت که افراد آلوده همچنان می‌توانند از طریق عطسه، سرفه، صحبت کردن و حتی تنفس این ویروس را به افراد دیگر منتقل نمایند. به‌ویژه در مکان‌های سربسته و با وجود کولرهای گازی و سیستم‌های تهویه‌ی بی‌دررو، این خطر افزایش چشمگیری می‌یابد.
در مورد میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری هم می‌توان به نکاتی اشاره کرد. از آنجا که مهم‌ترین ریسک‌فاکتورهایی که باعث وخامت حال بیماران مبتلا به کووید 19 می‌گردند شامل سن، میزان چاقی و وجود بیماری‌های زمینه‌ای در افراد است، میانگین سنی و میانگین شاخص توده‌بندی⁶ و شکل هرم جمعیتی هر کشور ممکن است در میزان مرگ و میرهای ناشی از این بیماری نقش داشته باشد. در حالت‌های شدید و منجر به مرگ در این بیماری، فرد نیاز به خدمات تخصصی پزشکی مانند خدمات حمایت از حیات⁷ خواهد داشت. بنابراین توسعه‌ی قابلیت‌های خاص درمانی در نظام سلامت نیز در تعدیل میزان مرگ و میرها نقش مؤثری دارد. توانایی سیستم اقتصادی و اجتماعی در اجرای فعالیت‌ها به صورت دورکاری یا با نفرات کمتر و حفظ فاصله‌ی فیزیکی نیز عامل مهم دیگری است.

اینک چه باید کرد؟

پس از بررسی کلی آینده‌های محتمل، مهم‌ترین پرسش این است که حالا چه باید کرد؟ صاحب‌نظران توصیه می‌کنند که دولت‌ها یک سناریوی بدترین حالت ممکن⁸ داشته باشند که در این سناریو هیچ واکسنی تولید نشده است و ایمنی جمعی یا گله‌ای⁹ نیز موثر نبوده است. در این حالت دولت‌ها و مقام‌های محلی باید خود را در حد امکان برای طغیان‌های آینده‌ی این بیماری آماده کنند. این آمادگی جدا از ابعاد اقتصادی و اجتماعی، در دو حیطه‌ی بهداشت و درمان است. برای آمادگی در درمان لازم است کمبودها و نقاط بحرانی¹⁰ موجود در نظام سلامت بر طرف شوند و اطمینان حاصل شود که از کارکنان بهداشتی و درمانی که در خط مقدم ابتلا به بیماری هستند، محافظت می‌شود چون ابتلای این سربازان خط مقدم، نبرد را با شکست مواجه می‌کند‌. در حوزه‌ی بهداشت نیز نیاز به مداخله وجود دارد به این معنی که در سطح جامعه، قوانین و مقررات سفت و سخت برای فاصله‌گذاری فیزیکی (که اکنون به فاصله‌گذاری اجتماعی معروف است) تدوین و اجرا گردد. این کار، میزان سرایت بیماری فرد به فرد را کنترل می‌کند.

پی‌نوشت

اصل این واژه پاندمی Pandémie فرانسوی است که در انگلیسی به شکلPandemic در آمده است.
اصل این واژه épidémique فرانسوی است که در انگلیسی به صورت epidemic در آمده است.
هر پدیده‌ی جهان‌گیر، همه‌گیر و بیش از همه‌گیر است بنابراین در مورد آن همه‌گیری را نیز می‌توان به کار برد. واژه‌ی همه‌گیری حتی در مورد یک کشور هم ممکن است به کار رود اما جهان‌گیری مانند مورد ایدز یا کرونا وقتی است که بیماری در قاره‌های مختلف گسترش یابد. براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، جهان‌گیری زمانی اعلام می‌شود که بیماری با سرعتی فراتر از سطح انتظارات متخصصان و آمادگی مردم در سراسر جهان شیوع پیدا کند.
طغیان‌ها یا Outbreaks نیز مانند همه‌گیری‌ها هستند یعنی وقوع بیش از حد انتظار با مقدار مشابه در یک دوره زمانی مشابه را نشان می‌دهند با این تفاوت که معمولا طغیان را در موارد محدودتر از نظر منطقه‌ای یا جمعیت‌هایی با ویژگی‌های خاص به کار می‌بریم مثلا می‌گوییم در یک روستا یا در میان سالمندان طغیان بیماری دیده شده است و نمی‌گوییم همه‌گیری دیده شده است.
Epidemiologist
Body Mass Index
Life Support: ترکیبی از داروها و تجهیزاتی که انسان را در زمانیکه اعضای حیاتی درست کار نمی کنند زنده نگه می دارد
Worst Case Scenario
Herd immunity
Bottlenecks