Project Description
گردشگری شهری
گسترش پدیده‌ی شهرنشینی در کنار دگرگونی سبک‌های زندگی مردم که فراغتی‌شدن زندگی، جلوه‌ای از آن‌ها است، سفر از شهری به شهر دیگر را، به شکلی مراسم از گردشگری تبدیل کرده است. بنابراین، شهرها را از یک نگاه می‌توان مراکز گردشگری نیز به شمار آورد. محیط‌های شهری افزون بر داشتن منابع گردشگری همچون چشم‌اندازهای طبیعی محافظت‌شده، پارک‌ها، شهر بازی‌ها، مراکز عمده‌ی تمدن، فرهنگ، سیاست و دانش هستند.
اکنون بسیاری از کشورها منافع اقتصادی، اجتماعی و ژئوپلتیک خاصی از برندهای شهری خود به دست می‌آورند. در مجموع نیز با رشد سفرهای کوتاه‌مدت، فضاهای شهری بزرگترین مراکز گردشگری شده‌اند. مردم با گسترش فناوری‌های رباتیک و هوش مصنوعی، ناامنی شغلی بیشتری را تجربه می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود که وضعیت در این زمینه روزبه‌روز حادتر شود. بنابراین مردم نسبت به گذشته سخت‌تر کار می‌کنند؛ فشار رقابت بیشتری را تحمل می‌کنند و زمان کمتری فارغ از کار دارند اما در عین حال، کارهای فراغتی بیشتر شده است یعنی بسیاری از کارها، درون خود زمان‌های فراغتی دارند یا به هر حال با اوقات فراغت سروکار دارند و حتی آمیخته هستند.
از نظر گردشگری، اوقات سفر فشرده‌تر شده است و مردم چندین مسافرت کوتاه را به تعطیلات طولانی ترجیح می‌دهند. بنابراین، مقاصد گردشگری دسترس‌پذیرتر و کوتاه‌زمان‌تر، خواهان بیشتری دارند. .این شرایط مقاصد نزدیک را بسیار پرجاذبه کرده است یعنی اگر بتوان نمونه‌ای از موزه‌ی لوور را در نزدیکی نیویورک ساخت شاید بتوان گردشگران نیویورکی بیشتری از موزه‌ی لوور واقعی را به آن جذب نمود.
طبق برآوردهای سازمان جهانی گردشگری، اگر تعطیلات طولانی باب طبع نسل‌های گذشته بود و دیدن مناطق تفریحی نیز چند روز وقت می‌خواست، مقاصد گردشگری در محیط‌های روستایی امروز را در آخر هفته می‌توان دید، مناطق متمرکز تفریحی را یک روزه می‌توان و مناطق شهری، میانگین بازدید چندساعته دارند. به این ترتیب، روزهای گردش و تفریح و روزهای کاری، جدایی گذشته را ندارند و می‌توان همه روز را توأمان روز کار و گردش دانست. به این صورت، مراکز گردشگری شهری همیشه باز هستند چنان که وقت کار، همیشگی است.
شهرها به عنوان مقصد گردشگری عملکرد چندمنظوره دارند. آن‌ها دروازه‌های ورودی به کشور، مراکز اقامت و مبدأ سفر به گردشگاه‌های طبیعی و روستاهای مجاور خود نیز هستند. در حال حاضر گردشگری شهری به عنوان تأمین‌کننده‌ی درآمد پایدار، به تعداد نسبتاً کمی از کلان‌شهرها محدود شده است و شرایط دسترسی به چنین جایگاهی، بسیار رقابتی است. پاریس و آمستردام در اروپا از مهمترین این کلان‌شهرها هستند. کلان‌شهرهای دیگری همچون رم، مادرید، ونیز، پراگ و لندن نیز در این فضای رقابتی به صورت جدی حضور دارند. مقاصد دور نیز تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود جذب می نمایند. نیویورک مهمترین مقصدی است، که در فاصله‌ی دورتر قرار دارد. گرچه شهرهای اروپا به عنوان مقاصد گردشگری مهم هستند و در کشورهای اروپایی نیز به این مهم توجه می‌شود، مثلا در بریتانیا، لندن مهمترین مقصد گردشگری شهری است، در گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری دیده می‌شود که ۱۰ شهر جهان با سریع‌ترین رشد گردشگری شهری همگی در قاره‌ی آسیا واقع شده‌اند. مطابق آخرین گزارش (2018) شورای جهانی سفر و گردشگری که سازمان جهانی ناظر بر نقش گردشگری و سفر بر اقتصاد و اشتغال‌زایی در شهرها است، در سال 2017 در جهان ۶۵ شهر با بالاترین شمار گردشگر و درآمد گردشگری وجود داشته‌اند که ۲۱ مورد آن‌ها از منطقه‌ی آسیا پاسیفیک بوده است اما شهرهای ایران در این میان جایگاه مناسبی نداشته‌اند و کشورمان به‌طور کلی به نسبت تولید ناخالص خود از این صنعت، درآمد مناسبی ندارد.
نتایج ارزیابی شورای جهانی سفر و گردشگری نشان می‌دهد که شهرهای آسیایی در ۱۰ سال آینده همچنان پیشتاز رشد گردشگری در میان شهرهای جهان خواهند بود و در این میان، شهر چونگ‌کینگ در غرب چین با رشد متوسط سالانه ۱۴ درصدی در جایگاه نخست رشد گردشگری شهری در جهان خواهد ایستاد؛ پس از آن، شهرهای گوانگژو، شانگ‌های و پکن که همگی در چین هستند در مکان‌های دوم تا چهارم قرار می‌گیرند. در واقع پس از شهر چونگ‌کینگ، چهارمین کلان‌شهر بزرگ چین که با رشد سالانه ۱۴ درصدی، رتبه اول سریع‌ترین شهرهای جهان در رشد گردشگری را به خود اختصاص داده است، شهر گوانگژو با نرخ رشد ۱۳.۱ درصد در مکان دوم، شانگ‌های دیگر کلان شهر چینی با ۱۲.۸ درصد در رتبه‌ی سوم و پکن با رشد ۱۲ درصدی جذب گردشگر در جایگاه چهارم و چنگ‌دو مرکز استان سیچوآن در جنوب غربی چین و از مهمترین مرکزهای اقتصادی این کشور، با رشد ۱۱.۲ درصدی در رتبه‌ی پنجم قرار گرفته‌اند.
همچنین، مانیل پایتخت فیلیپین با رشد ۱۰.۹ درصدی در رتبه‌ی ششم سریع‌ترین شهرهای جهان در رشد گردشگری قرار دارد و پس از آن به ترتیب دهلی در هند (رشد ۱۰.۸ درصد)، شن‌ژن در چین (رشد ۱۰.۷ درصد)، کوالالامپور در مالزی (رشد ۱۰.۱ درصد) و جاکارتا در اندونزی (رشد ۱۰ درصد) جایگاه‌های هفتم تا دهم را دارند. بنابراین، قاره‌ی کهن تاپ تن رشد گردشگری را به‌کلی از آن خود کرده است. در این بررسی، متوسط نرخ رشد گردشگری در شهرهای جهان، ۴ درصد و در منطقه‌ی آسیاپاسیفیک ۵.۸ درصد برآورد شده است.
 |
از نظر تاریخی، بازار گردشگری شهری، از اواسط دهه 1980 به صورت ناگهانی با خواسته‌های عمده‌ی خرید، خوردن، نوشیدن و سرگرمی رشد کرد. البته این رشد بازار، کلی بود و در سایر بخش های گردشگری نیز روی داد. مهمترین روند، مربوط به سفرهای داخلی کوتاه‌مدت بوده که جایگزین تعطیلات خارج از کشور شد. با توجه به تمایل گردشگران شهری به مسافت‌های کوتاه طبق تحولات ساختارها و فرآیندهای شغلی در جهان، شهرها اغلب جذب گردشگر را از مجاورت خود آغاز کرده‌اند و به همین دلیل است که کشورها پرجمعیت در رشد گردشگری شهری موفق‌تر بوده‌اند. با این حال، هر جا که نگرانی‌های کمتری برای از دست دادن شغل پس از سفرهای بلندمدت وجود دارد یعنی جاهایی که کمتر به جریانات اقتصادی جهانی وابسته هستند، می‌توان در مورد چنین سفرهایی نیز تسهیلاتی فراهم نمود. چنین سفرهایی بیشتر برای بازنشسته‌ها و گردشگران پرخرج کشورهای عربی در نظر گرفته می‌شوند و بخش بسیار درآمدزای گردشگری هستند هرچند ظرفیتی محدود و ویژه دارند.
نویسنده: هاجر مزیدی؛ دانشجوی دکتری جغرافیا شهید بهشتی
ماهنامه پیشران (آینده‌پژوهی کسب‌وکار)/مهرماه 98
دیدگاه خود را بنویسید